در دائره المعارف کولوئیب آمده است که: این بندر در۴۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح(ع)،محل سکونت تیره هایی ایرانی موسوم به آبادان یا آبادیان بوده است.به هر حال نام ایرانی آبادان مسلما” از کلمهء آباد یا از نام قبیله ای که در آن زندگی میکردند گرفته شده است.این نظریه به خودی خود تفکر غالبی که می اندیشد که آبادان تاریخی حداکثر ۱۵۰۰ ساله در پشت سر دارد را در هم می شکند و اثبات میکند که آبادان تاریخی در حدود ۷۰۰۰ سال و حتی بیشتر را در پشت سر گذارده است. دکتر بهمن فره وشی در کتاب ارزشمند خویش،ایرانویچ مینویسد:واژهء عبادان که در کتب و متون اسلامی وارد شده مانند بسیاری کلمات مشابه دیگر،صرفا” صورت عربی داشته و نامی کاملا” ایرانی است و در واقع از واژهء کاملا” پارسی اپاتان گرفته شده است که به دلیل محدودیتهای زبان عربی توسط اعراب بدینگونه تلفظ و تلقی گردیده است
Opatan واژه ایست متشکل از سه جزء «او» به معنای آب،«پات»از ریشهء پاییدن و «ان» که پسوند نسبت است و در مجموع به معنای جاییست که از آب دریا محافظت و پاسبانی میگردد.این تعبیر در واقع مقرون به صحت بیشتری بوده و گفتار بسیاری از ادباء و سفرنامه نویسان را از جمله استخری،ابن حوقل،ناصر خسرو قبادیانی و……را پشتیبان دارد.ابن حوقل در این باره چنین آورده است:«اما عبادان قلعهء کوچک آبادی بر کنارهء دریا و محل گرد آمدن آب دجله است و آن رباطی است که جنگجویان و دیگر دزدان دریایی در آن می باشند و در آنجا پیوسته مرزدارانی مراقبت می کنند».
ناصر خسرو قبادیانی سیاح و ادیب شیعی مذهب نیز چنین آورده است:«در این جزیره مردمانی بر سر عمودهایی چوبین و نیز برخی بر سر بام خانه ها آتش روشن می دارند تا از نزدیک شدن کشتی ها را از نزدیک شدن به آبهای خطرناک باز دارند».حکیم ابوالقاسم فردوسی نیز در کتاب بزرگ خویش،شاهنامه،در باب فریدون و ضحاک صراحتا” به وجود پاسبانان در کنار رودخانهء اروند اشاره میدارد همین موضوع را دکتر مرتضی اسعدی در کتاب دائره المعارف تشیع چنین می نگارد:«….لفظ آبادان صورت تغییر شکل یافتهء «اوپاتان» به معنای مرزبانان دریایی است و لفظ «اوپا» یعنی کسی که در روستاها در کنار نهرهای آب نگهیانی می کند،تا آب هرز نرود،هنوز در خوزستان و بنادر جنوبی کشور بکار میرود»
همانگونه که می بینید نام عبادان،در واقع همان معرب نام پارسی اوپاتان است که به مرور زمان به شکل عبادان در آمده است،البته آبادان در ازمنهء مختلف،اسامی دیگری نیز داشته است که به طور مختصر و گذرا به آنها اشاره میکنیم:
در دورهء هخامنشی این جزیره به نامهای«مسنه» و «خاراکس»خوانده میشد.
در زمان اشکانیان این منطقه به نامهای «آنتیوخ»،«آلکساندر تیگریما»، و نیز اسامی اسکندریه،انتاکیه،هارک،خاراکس اسپاسینو و….. نامیده شده است
در زمان اردشیر اول ساسانی این جزیره به نام «وهشت آباد»((بهشت آباد)) و «بهمن اردشیر» ((بهمنشیر))نامیده شد
در روزگاران اواخر دورهء صفویه و خصوصا” در زمان پادشاهان اولیه سلسله قاجار در متون رسمی و بین المللی ما نام این جزیره را «جزیره الخضر»می یابیم که شاید اشاره ای باشد به وجود قدمگاه و مقام مبارک حضرت خضر نبی(ع) در این جزیره و شاید هم برگرفته از صفت سر سبزی برای این منطقه بوده است. در سال ۱۳۱۴ طی مصوبه شورای وزرای وقت نام عبادان به آبادان تغییریافت.
|